სარეკლამო ადგილი - 1
720 x 85

მერაბ კოკოჩაშვილი: „ეროტიკა იქნება თუ სექსუალური მომენტები, რახან ჩვენს ცხოვრებაში არსებობს, ხელოვნება ვალდებულია ასახოს“

კინორეჟისორი ბატონი მერაბ კოკოჩაშვილი ერთ-ერთია იმათგან, ვის შემოქმედებასაც საბჭოთა რეჟიმი განუწყვეტლივ აბრკოლებდა და ბლოკავდა. ამის მიუხედავად, მან მაინც შეძლო და გადაიღო ბევრი შესანიშნავი ფილმი, რომლებიც ქართული კინემატოგრაფიის ისტორიაში ნათელ წერტილად აღიქმება. მიღებული აქვს უამრავი ჯილდო: მოსკოვში, ახალგაზრდობისა და სტუდენტთა VI მსოფლიო ფესტივალზე დაჯილდოვდა სპეციალური პრიზითა და ვერცხლის მედლით, ვერცხლის მედლითვე დააჯილდოვეს ვენაშიც საერთაშორისო კინოფესტივალზე, მის ფილმებს მიღებული აქვს მთავარი პრიზები საკავშირო კინოფესტივალებზეც.
– ძალიან პატარა იყავით, როცა მიხეილ ჭიაურელის ფილმში "გიორგი სააკაძე" მიიღეთ მონაწილეობა, არ გაგიძნელდათ?
– მიხეილ ჭიაურელი კარგად იცნობდა ჩემს ოჯახს და ალბათ, ამიტომაც გადაწყვიტა მე მიმეღო მონაწილეობა. არ გამიძნელდა, მეტიც, ვერ წარმოვიდგენდი თუ რამეს ვაკეთებდი, რასაც მთხოვდნენ, ისე ვიქცეოდი.
არც რეჟისორს გასჭირვებია ჩემთან ურთიერთობა, გაცილებით ადვილია ბავშვებთან მუშაობა, ვიდრე უკვე ჩამოყალიბებულ მსახიობებთან. ბავშვი გულუბრყვილოა და ბუნებრივად მოქმედებს.
– როცა იღებდით ფილმს "დიდი მწვანე ველი", ალბათ, მოსალოდნელი იყო თქვენთვის ამ ფილმის დაბლოკვა, რატომღა წახვედით რისკზე?
– მთელი ჩვენი თაობა ამ სფეროში განუწყვეტლივ ელოდა დაბლოკვას. ჩემი პირველივე ფილმებიდან დაიწყო დაბლოკვა. ფილმი "მიხა" სადიპლომო ნამუშევარი უნდა ყოფილიყო, მაგრამ არ დამრთეს ნება გადამეღო, რადგან ამ ფილმში შეყვარებულმა წყვილმა თავისი სიყვარული მოიპოვა აქტის საშუალებით, რომელიც, როგორც წესი, საჯაროდ არ ხდება. ისინი წინააღმდეგნი იყვნენ ამ საჯარო აქტის ჩვენებისა. მინდა ვთქვა, რომ მე არ ვაპირებდი ამ ყველაფრის პირდაპირ ჩვენებას, არც მიყვარს. სხვანაირად მქონდა გადაწყვეტილი, ფილმშიც ასეა, ამ აქტს ჩვენ კი არ ვხედავთ, ვგრძნობთ. სწორედ ეს არის ხელოვნების ერთ-ერთი პრინციპი, როდესაც პირდაპირ, ნატურალისტურად კი არა, რაღაც სხვანაირად აჩვენებ და იგივე ემოციურ შედეგს იღებ.
ჩემი პრინციპიც ეს არის. მე არ მიყვარს, როცა ყველაფერი პირდაპირ და ელემენტარულად არის ნაჩვენები.თქვენ წარმოიდგინეთ, ფილმში "არდადეგები", სადაც მხოლოდ ბავშვებისა და მშობლების ურთიერთობაა ნაჩვენები, დაბალი კატეგორია მომცეს. უხერხულ მდგომარეობაში ჩამაყენეს. დამიბეჭდეს ძალიან ცოტა ასლი. მე წერილებიც კი მაქვს, სადაც საზიზღარ რაღაცებს მწერდნენ მაყურებლები, ოღონდ ქართველები კი არა, რუსები. ასეთივე პრობლემები შემექმნა ფილმზე "დიდი მწვანე ველი", "გზა მშვიდობისა ჯაყო". აქ ფილმის 20 წუთია ამოჭრილი. "ცხელი ზაფხულის სამი დღე" არ გაუშვეს დროზე, ხოლო დოკუმენტური ფილმი "გზა" 2 წლის დაგვიანებით აჩვენეს.
– არ გიფიქრიათ გაგეპროტესტებინათ ასეთი მკაცრი დამოკიდებულება თქვენი ფილმების მიმართ?
– იმ პერიოდის ყველა ფილმი პროტესტია, მაგრამ მაშინ საბჭოთა სისტემა იყო. ოცდაათიან წლებში გაანადგურეს ხელოვანთა შესანიშნავი წრე. ჩვენი თაობა კი – სამოციანელები, ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც დაიწყო გზის ძიება, ეკეთებინა ის, რაც მას სურდა. კინოშიც და თეატრშიც ასე გახლდათ. სწორედ მაშინ იყო ძირითადი, პიროვნების თავისუფლების პრობლემა, რომელიც ყველა ჩვენგანს აწუხებდა. ეს არის ნათქვამი ოთარ იოსელიანის ფილმში "გიორგობის თვე", ასევე გიორგი შენგელაიას და გურამ რჩეულიშვილის "ალავერდობა", ელდერ შენგელაიას "ცისფერი მთები" და ა. შ. ყველა მაშინდელი გადაღებული ფილმი პროტესტი იყო, საბჭოთა დესპოტური სისტემის წინააღმდეგ.
– გადაღებული გაქვთ არა მხოლოდ მხატვრული, არამედ დოკუმენტური ფილმებიც. ცენზურა მათაც ხომ არ შეხებია?
– დიახ, რა თქმა უნდა. ფილმი "გზა", მოგეხსენებათ, არის საქართველოს ისტორიაზე. 1981-83 წლებში ვიღებდი. ამ დროს ჯერ კიდევ საბჭოთა სისტემა იყო. მართალია, უკვე ბზარი ჰქონდა გაჩენილი ამ სისტემას და ინგრეოდა, მაგრამ... დილემის წინაშე ვიდექი – ან უნდა გადამეღო სიმართლე, ანუ ისტორია, ან არა. ჩვენ ავირჩიეთ გარკვეული გზა, რომელიც მოდიოდა უძველესი დროიდან, რაც ქართველები არსებობენ და ამ მიწაზე ცივილიზაცია არის. მთავრდებოდა 1801 წლით, როდესაც რუსეთმა საქართველოს ოკუპაცია მოახდინა და გუბერნიად აქცია. ამან მე მომცა საშუალება, ეროვნული სიმართლით მელაპარაკა, მაგრამ, როცა 1983 წელს ნახეს ფილმი მთავრობაში, ისინი – ვინც თავად მეხმარებოდნენ გადაღებაში: მაშინდელი ცეკას მდივანი – გურამ ენუქიძე, ტელევიზიის ხელმძღვანელი – ნუგზარ ფოფხაძე – გაქრნენ და აღარ მელაპარაკებოდნენ. გაირკვა, რომ ამ ფილმმა ძალიან შეაწუხა შევარდნაძე. ფილმი მხოლოდ 2 წლის შემდეგ აჩვენეს, ამ პერიოდში შევარდნაძე მოსკოვში წავიდა და უკვე საგარეო საქმეთა მინისტრი იყო. 1986 წელს კი ფილმს "გზა" რუსთაველის პრემია მიანიჭეს!

– თქვენი აზრით, დღეს საქართველოში გადაღებული ფილმები ამართლებს ქართული ფილმის, როგორც ფენომენის სტატუსს?
– რა თქმა უნდა, არა!!! ქართულ ფილმს თავის დროზე ფენომენი უწოდეს, დღევანდელი ფილმები კი ნამდვილად არ შეესაბამება ამ სტატუსს, მაგრამ ისეც ნუ ვიტყვით, რომ საშინელება ხდება! შეიცვალა ფილმების წარმოების სისტემა და სივრცე, ასევე იდეოლოგიაც. ჩვენს დროს უფრო ადვილი იყო იმის მიგნება, რაზეც გვინდოდა საუბარი. ისეთ სიტუაციაში, როგორშიც ჩვენ ვცხოვრობდით, პიროვნება ისე იყო დათრგუნული, რომ ადამიანი ადამიანს აღარ ჰგავდა. იმ პერიოდის ყველა ფილმი ამ პრობლემაზე არის გადაღებული მაგ.: "ალავერდობა", "შერეკილები", "იყო შაშვი მგალობელი" და ა.შ., ანუ იდეოლოგიურად, რაც გვაწუხებდა, ჩვენთვის ნათელი იყო და გადმოვცემდით ისე, როგორც შეგვეძლო. ასევე, ჩვენს დროს კინოგანათლების სისტემა ძალიან მაღალ დონეზე გახლდათ. ვსწავლობდით მოსკოვში კინოინსტიტუტში, რომელმაც საფუძველი შექმნა ძალიან ღრმად გააზრებული კინემატოგრაფიული განათლების. დღეს, კი გაცილებით რთულია იპოვო იდეოლოგია, რომელიც შენთვისაც მნიშვნელოვანია და საკაცობრიო მნიშვნელობაც აქვს. თანაც ამის გადმოსაცემად შესაბამისი ცოდნა და კინემატოგრაფიული ენა არის საჭირო.
– შეიძლება ადრე ეროტიული სცენები მიუღებელი იყო, მაგრამ დღევანდელ ქართულ კინოში უკვე ჩვეულებროვ მოვლენად აღიქმება. თქვენთვის რამდენად არის მისაღები, როგორც გადმოსცემენ ამას დღეს ქართულ ფილმში?
– გააჩნია როგორ გადმოსცემენ, ისე კი სავსებით ნორმალურია. ხელოვნება არის ცხოვრების შენებურად ასახვა, შეიძლება წარმოსახვითაც. ეროტიკა იქნება თუ სექსუალური მომენტები, რახან ეს სფერო ჩვენს ცხოვრებში არსებობს, ხელოვნება ვალდებულია ასახოს. სხვა საკითხია, როგორ აკეთებ ამას, თუ ამას აკეთებ მხოლოდ და მხოლოდ იმისთვის, რომ აჩვენო, ეს არავის სჭირდება. ხელოვნებაში თუUრაღაცას ქმნი, ამას უნდა ჰქონდეს რამდენიმე განზომილება, პირველი – იდეა, რომელიც საჭირო და ამაღელვებელია ყველასთვის, მეორე – ეს უნდა იყოს იმ ენით ნათქვამი, რომელიც არის ხელოვნების ენა, მესამე – ეს ყველაფერი უნდა იყოს ნათქვამი არა ინფორმაციულად, არა პირდაპირ, არამედ სახიერად. ხელოვნების საფუძველთა საფუძველი არის სახეებით აზროვნება! შეუძლებელია ნორმალური ფოტოგრაფია ან მხატვრობა, მუსიკა, თეატრი, ლიტერატურა, კინო სახეებით არ აზროვნებდეს. თუ შენ სახიერებას პოულობ იმაში, რასაც სექსი ჰქვია და ამაში დევს ღრმა აზრი, რომელიც ყველასთვის ამაღელვებელი, დასაფიქრებელი არის, ჩათვალეთ, რომ ეს საჭიროა. ამ ყველაფერს შენ თუ ვერ აკეთებ, ეს უკვე ანტიხელოვნების ნიმუშია.
– თუ ნახეთ ფილმი "ოცნების ქალაქი", რომელიც ახლახან გადაიღეს, აქ არის სწორედ ეროტიული სცენები...

– კი წავედი, მაგრამ ბილეთები ვერ ვიშოვე, ანუ არ მინახავს. ამას არა აქვს მნიშვნელობა, კიდევ ერთხელ მინდა გითხრათ, კინოს თუ არა აქვს ღრმა დატვირთვა და ეს არის უბრალოდ ეროტიკა ეროტიკისთვის, ჩათვალეთ, რომ ეს არაფერია.
– ახლა თუ იღებთ ფილმს?

– კი ვიღებ, ეს არის დოკუმენტური ჟანრის ფილმი ქართველ ხალხსა და ღვინოზე, რომელსაც "ღვინის აკვანი" ერქმევა. ალბათ, იმ წლის მაისის თვეში გამოვა.
– არ გეგმავთ მხატვრული ფილმის გადაღებას?
– მხატვრულ ფილმს შესაბამისი სახსრები სჭირდება, რომელიც, სამწუხაროდ, დღესდღეობით არა გვაქვს, თუმცაღა ამ ფილმში "ღვინის აკვანი", როგორც წინა დოკუმენტურ ნამუშევარში "სახლი სიხარულისა", იქნება მხატვრული ელემენტებიც.

კომენტარი

სარეკლამო ადგილი - 101
100 x 100